Ideeën van ExpEx voor een liefdevolle jeugdzorg

Wat wij hopen terug te zien in politieke plannen

Wij zijn jongeren met ervaringsdeskundigheid in de jeugdzorg (Experienced Experts, ExpEx). Op basis van onze gedeelde ervaringskennis van de afgelopen jaren, hebben we op een rij gezet wat we hopen terug te zien in de plannen van politieke partijen als het gaat om een liefdevolle jeugdzorg. Fijn als we (een deel) van onze ideeën terugzien in jullie verkiezingsprogramma’s en inbreng de debatten over de verbetering van de jeugdzorg.

Hieronder hebben we onze ideeën voor jullie samengevat:
1. Verkort de wachtlijsten
2. Zorg voor een gelijkwaardige toegang tot specialistische zorg
3. Haal de harde leeftijdsgrens van 18 uit de Jeugdwet
4. Pleit voor excuses aan jongeren die beschadigd zijn in de gesloten jeugdzorg
5. Verbeter het toezicht op het gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen
6. Regel jongerenparticipatie goed en geef ervaringswerkers positie binnen de jeugdzorg
7. Maak gebruik van burgervoogden uit de directe omgeving van jongeren
8. Laat jonge ervaringsdeskundigen de kwaliteit van de jeugdzorg controleren
9. Steun en financier organisaties voor en door jongeren uit de jeugdzorg
10. Heb meer oog voor diversiteit en verbiedt schadelijke therapievormen
11. Zorg dat er genoeg en goede huisvesting is voor jongeren die na jeugdzorg zelfstandig gaan wonen
12. Organiseer het onderwijs zo dat het werkt voor alle jongeren
13. Financier hulp die werkt, zoals peer-to-peer-support en hulphonden 

Natuurlijk willen wij graag weten wat jullie willen doen aan de veel te lange wachtlijsten. Dat begint bij landelijk inzicht in de wachtlijsten, zodat er gemonitord en gestuurd kan worden. En totdat de wachtlijsten opgelost zijn, pleiten wij ervoor dat jongeren en gezinnen recht hebben op wachtlijstbegeleiding vanuit de instellingen en als zij dat willen van ervaringsdeskundigen

En vergeet ook niet een gelijkwaardige toegang, waarbij de zorg die je krijgt niet moet afhangen van de gemeente waar je in woont. Specialistische zorg moet beschikbaar en bereikbaar zijn, dichtbij de wijkteams. 

We willen geen eigen bijdrage en ook niet het normeren van de behandelduur.

Al jaren vragen wij en heel veel andere organisaties aandacht voor de 18-/18+ problematiek. Jongeren zijn meerderjarig maar niet volwassen als ze 18 worden, juist dan hebben ze vaak hulp nodig omdat er veel veranderd en geregeld moet worden. We weten allemaal dat dit één van de grootste problemen is in hoe we de jeugdzorg hebben georganiseerd, zeker na de Week van het Vergeten Kind en hun onderzoek. Zie in deze schadenota wat het jongeren en onze samenleving kost. 

Inmiddels wordt wel steeds vaker in de praktijk de Big 5 als basis genomen, daar zijn we blij mee, maar het is te vrijblijvend. Wij denken dat de hulp pas mag stoppen als de Big 5 op orde zijn en jongeren een basis bestaanszekerheid hebben. De problemen in de praktijk zijn wat ons betreft enkel op te lossen als de harde leeftijdsgrens van 18 gewoon uit de Jeugdwet gaat en jeugdhulp door kan lopen tot idealiter 27 maar op z’n minst tot iemand 23 is.

Meer hierover is te vinden op deze pagina van onze website: www.expex.nl/project/16-27/

Afgelopen jaren agendeerden wij mede op basis van onze ervaringskennis dat kinderen niet meer onschuldig opgesloten mogen worden in de Jeugdzorg Plus. Bijvoorbeeld door aan te sluiten bij de rondetafel hierover in de Tweede Kamer, waarvoor wij dit position paper hebben gemaakt. Wij willen graag excuses van de overheid voor jongeren die die beschadigd zijn in de gesloten jeugdzorg en hier de gevolgen dagelijks nog van ondervinden.

Vanaf 2030 zal er gelukkig geen grootschalige gesloten jeugdzorginstelling meer bestaan, maar in de tussentijd moet er beter toezicht zijn op het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen in de jeugdzorg en het niet naleven van het Kinderrechtenverdrag in de gesloten jeugdzorg. We hebben voor jullie hier op een rij gezet wat er nodig is voor de om- en afbouw van de gesloten jeugdzorg.
Meer hierover hebben we verzameld op deze pagina van onze website: www.expex.nl/gesloten

Ook in de jeugdbescherming zijn er systemische problemen. We zijn blij dat de caseload van jeugdbeschermers is verlaagd zodat er een goede relatie opgebouwd kan worden met de jongere en diens ouders, maar het personeelstekort blijft voor ons een grote zorg. Het beroep kan volgens ons breder gezien worden. Denk bijvoorbeeld aan het makkelijker maken voor niet SKJ-geregistreerde professionals om in de jeugdzorg te werken, bijvoorbeeld een ervaringswerker. En wij pleiten voor een burgervoogd. 

Jongeren hebben altijd het recht om gehoord te worden, vooral wanneer er een jeugdbeschermingsmaatregel wordt overwogen. We willen dat er beter wordt toegezien dat de beschikking van de kinderrechter wordt uitgevoerd. Daarnaast is landelijke wetgeving nodig waardoor broertjes en zusjes niet meer gescheiden kunnen worden bij een eventuele uithuisplaatsing.

Meer over wat we denken dat nodig is kunnen jullie luisteren en lezen, omdat we onze ervaringskennis gedeeld hebben bij een rondetafel in de Tweede Kamer en hiervoor een position paper schreven. 

In onze ogen is de inspectie vooral een papieren tijger: ze maken rapporten, maar daadwerkelijk ingrijpen wanneer nodig gebeurt nauwelijks. Dit komt vooral doordat de overheid deze rapporten naast zich neerlegt. Ze kijken vooral of procedures op orde zijn en minder of er kwalitatief goede hulp geboden wordt en of kinderrechten worden nageleefd. Er is meer nodig om afdwingbaar toezicht te hebben en dat afspraken daadwerkelijk nagekomen worden. Wat ons betreft zouden jonge ervaringsdeskundigen zelf onderdeel moeten zijn van inspectieteams.

We willen graag dat de overheid helpt om ervaringsdeskundigheid een structureel te borgen in de jeugdzorg. Er mist daarnaast een concreet plan om de inzet van jongerenparticipatie in de jeugdzorg goed te organiseren, zodat jongeren op alle niveaus meepraten: landelijk, regionaal en lokaal. Hiervoor is structurele financiering nodig voor organisaties voor en door jongeren. Maar veel van onze organisaties passen niet in het nieuwe PG-beleids- en subsidiekader dat volgend jaar ingaat, aangezien wij niet allemaal een ‘aandoening’ hebben of onze jongeren geen lidmaatschapsgeld willen vragen. Dit kader kan toegankelijk gemaakt worden voor organisaties voor en door jongvolwassenen in kwetsbare omstandigheden, of ontwikkel hier een apart kader voor.

Niet alleen wij vragen dit overigens. Zie bijvoorbeeld aanbeveling 3 uit het advies van het SER jongerenplatform, aanbeveling #4 in het rapport Bondgenoten in de Democratie en punt 4.6 van Toekomst Jeugd De Samenvatting.

Voor een liefdevolle, gelijkwaardige en inclusieve jeugdzorg zien we graag ook aandacht voor diversiteit. Zo is bijvoorbeeld suïcidaliteit en thuisloosheid onder LHBTQIA+ jongeren schrikbarend hoog, dus moet er voor hen meer aandacht voor passende zorg zijn. Ook cultuursensitief werken zou wat ons betreft standaard in de opleiding van hulpverleners een plek moeten hebben en chronische stress en trauma veroorzaakt door ervaring met racisme en uitsluiting verdienen meer erkenning als oorzaak van gezondheidsproblemen. 

Het probleem in de jeugdhulpverlening voor jongeren met een diagnose is dat er te vaak naar een DSM-classificatie en bijbehorend protocol wordt gekeken in plaats van naar de persoon achter de diagnose. Hierdoor ontstaan vooroordelen en worden jongeren uitgesloten vanwege contra-indicaties met als gevolg dat jongeren niet de hulp krijgen die ze nodig hebben. We zouden willen dat er meer gekeken en gehandeld wordt vanuit variatie in het menselijk brein. Therapievormen als ABA (behandeling die kinderen autistisch gedrag afleert), die de natuurlijke staat van een neurodivergent persoon onderdrukken en daardoor schadelijk zijn, moeten verboden worden.

Helaas hebben wij niet enkel ervaring met jeugdzorg, maar lopen we ook tegen veel zaken aan als het gaat om bijvoorbeeld bestaanszekerheid. Dit kan zelfs de oorzaak zijn van dat we psychische problemen krijgen en ondersteuning nodig hebben.

Zo hebben we eerder op een rij gezet wat er nodig is qua huisvesting, specifiek voor jongeren met ervaring in de jeugdzorg. Ook deelde een ExpEx zijn negatieve ervaringen met de participatiewet, omdat de regelingen te ingewikkeld zijn.

Er is meer aandacht nodig voor jongeren uit de jeugdzorg die hierdoor langere tijd geen onderwijs hebben gevolgd, uitvallen op school of moeten veranderen van opleidingsniveau. Wij hebben namelijk recht op onderwijs, dat aansluit bij onze leerstijl en niveau, ook als we niet meer thuis wonen. We willen dat het onderwijs aansluit bij onze leef- en belevingswereld, en niet dat wij koste wat kost in het bestaande onderwijs moeten passen. De thuiszittersproblematiek is niet alleen een individueel probleem van een jongere, maar is een maatschappelijk probleem van het huidige onderwijssysteem.

Verken de mogelijkheden van hybride- of deeltijdonderwijs, zonder dat dit indruist tegen de leerplicht. Verken de mogelijkheden voor het invoeren van een maatwerkdiploma, waarvoor je vakken op verschillende niveaus kunt volgen. Geef ouders en leerlingen meer inspraak bij (dreiging) van vastlopen in het onderwijs. En geef staatsexamenkandidaten minstens één extra mogelijkheid om zich (tussentijds) te bewijzen. Lees meer ideeën voor verbetering van het onderwijssysteem in dit blog van Bo van Loenen.

Daarnaast hopen we op financiering voor ‘alternatieve’ hulpvormen en zorg op maat, waarvan wijzelf weten dat het ons enorm heeft geholpen. Allereerst is dat peer-to-peer support, bijvoorbeeld middels een laagdrempelige inloop als een ervaringscafé. En bijvoorbeeld hulphonden en ook trajecten die aangeboden worden in het buitenland.

Schrijvers van de partijprogramma’s van politieke partijen raden we de volgende rapporten aan, waarbij ExpEx hebben meegedacht:

Lees ook andere input en statements in aanloop naar de verkiezingen: