Brandpunt: Hoe het is om in een isoleercel te worden gestopt

Eindeloos wit, zo herinnert Jason (19) zich de isoleercellen waar hij tijdens zijn jeugd veel tijd in doorbracht. Volgens Jason, die binnenkort te zien is in de Brandpuntreportage over problemen bij Jeugdzorg, zouden ze verboden moeten worden.

Jason is een jongen met een mooie lach. Een gulle lach die je doet geloven dat alles goed gaat en dat het leven leuk is. Toch schuilen er achter die lach veel verhalen. Zoveel zelfs, dat je er een boek over kunt schrijven. Dat heeft Jason dan ook gedaan over zijn tijd in jeugdzorginstellingen. Eén van de meest traumatische dingen die hij daar meemaakte was opgesloten worden in een isoleercel.

‘Eindeloos wit’, zo herinnert Jason zich de isoleercellen waarin hij werd gestopt. ‘In een gewone kamer met witte muren zie je waar de muur ophoudt of waar het plafond begint. Hier zag je niks, alleen maar wit. Ik vond dat vreselijk. Kijk je er te lang naar, dan verdwijn je gewoon een beetje. Alsof je gaat zweven.’ Terwijl Jason de herinnering ophaalt krijgt hij een andere blik in zijn ogen. ‘Daar voelde ik voor het eerst wat het betekent om buiten jezelf te treden.’

Isoleercel als ‘veilige plek’

Jason beschrijft hoe dat gaat, in een isoleercel gestopt worden. ‘Je krijgt een scheurvest aan, zo’n ziekenhuisjurk met niets eronder. Ze wikkelen je in een deken. Een blauwe, zware. 10 man drukt je op de grond. Ze tellen af: 3,2,1. Iedereen rent weg. Ze zeggen: je moet maar even linksom en rechtsom rollen, dan kom je wel uit de deken. Die is namelijk loodzwaar. Ik ben er één keer zelf uitgerold. De keer erop dacht ik: Ik heb hier geen energie voor. Ik bleef liggen in de hoop dat de groepsleiders terug zouden komen. Dat gebeurde niet altijd.’ Jason verbleef er soms een dag, maar vaker een aantal uren of een dagdeel. ‘De regel is dat als er geen gevaar meer is, je eruit moet worden gehaald.’

Isoleercellen worden in GGZ- en Jeugdzorginstellingen nog steeds gebruikt, bijvoorbeeld als strafmaategel of als ‘veilige plek’ voor jongeren die zichzelf sneden. Volgens de Inspectie voor de Gezondheidszorg is het gebruik ervan de laatste jaren minder geworden. De regel is dat het zoveel mogelijk vermeden moet worden. Volgens Jason gebruikt Jeugdzorg ze vooral voor jongeren waar ze zich geen raad mee weten. De laatste periode van zijn jeugd bracht hij door in de Smaragd, een kleinschalige gesloten Jeugdzorginstelling waar ze bewust geen isoleercel hebben. ‘Daar voelde ik me het beste en merkte ik dat het nergens voor nodig was om er een te hebben.’

Ik kreeg straf en nog meer angst op het moment dat ik hulp het hardste nodig had

Je vraagt je misschien af wat er vooraf ging aan Jason’s verblijf in een isoleercel. Toch minstens agressief gedrag, of een grote overtreding? ‘Ik kraste op mijn armen. De isoleercel werd gezien als een veilige plek voor mij. Je kon jezelf daar binnen niets aandoen. Maar hiermee kreeg ik juist straf en nog meer angst op het moment dat ik hulp het hardste nodig had.’ Volgens Jason – die nog steeds weleens nachtmerries heeft over het separeren – doet een isoleercel voor niemand wat goeds. ‘Ik zeg: haal ze weg uit instellingen. Als je ze niet hebt ontstaan er vanzelf nieuwe middelen om in te grijpen die hopelijk minder trauma’s veroorzaken.’

Ben je benieuwd naar Jason en andere jongeren die na een leven in Jeugdzorginstellingen op eigen benen proberen te staan? Brandpunt zendt op 31 oktober een reportage over dit onderwerp uit.