Petra: ‘Jongeren kunnen goed meepraten over hun toekomst’

KernKracht leidt sinds drie jaar jonge mensen die met jeugdhulp, ggz en/of dakloosheid in aanraking zijn geweest op tot ervaringsdeskundigen. Door de inzet van deze ExpEx worden jongeren in de jeugdhulp beter begrepen en dat is een noodzakelijke aanvulling op de professionele zorg, vindt directeur Petra van Buren.

‘In de jeugdzorg is het niet gangbaar dat een ervaringsdeskundige wordt ingezet. Een ervaringsdeskundige komt te dichtbij bij de cliënt, hoor je dan zeggen, en dat is niet professioneel. Ik vind dat nabijheid juist heel belangrijk is. Als een jongere zich depressief voelt, is het fijn dat een ervaringsdeskundige kan zeggen: ‘Hé, ik weet hoe je je voelt. Dat heb ik ook meegemaakt. Ik ben er ook uitgekomen .’ Als de ervaringsdeskundige zich kwetsbaar opstelt, dan doet een jongere die in de jeugdzorg zit dat ook makkelijker. Onderzoek van Alie Weerman en Wilma Boevink bevestigt dat.

Stichting KernKracht zet al tien jaar ervaringsdeskundigen in de volwassen-ggz in. In de jeugdhulp deden wij dat nog niet. Totdat uit een onderzoek bleek dat jongeren die jeugdhulp krijgen iemand missen die naast hun staat. Iemand die hetzelfde heeft meegemaakt als hen. Toen is het balletje gaan rollen.

KernKracht heeft een training van 12 weken ontwikkeld waarin ervaringsdeskundige jongeren tussen de 18 en 28 jaar hun ervaringen delen met die van anderen. Daardoor verbreden zij hun kennis. Het is een pittige training die geheel is afgestemd op jongeren. Niet alle jongeren zijn overigens geschikt om Experienced Expert (ExpEx) te worden. Je moet een flink eind gevorderd zijn in je herstel.

De ExpEx-training hebben wij uitgerold naar andere organisaties, ook buiten onze regio. Dat doen wij door een soort train-de-trainer-systeem. Mensen die de training hebben doorlopen kunnen als ze voldoende vaardigheden hebben co-trainer en later ook trainer worden. Dan kan een organisatie zelf ExpEx opleiden en in dienst nemen.’

‘Er moeten veel jongeren worden opgeleid. Het verloop is best groot. Sommige jongeren gaan na een half jaar ExpEx te zijn geweest aan de studie of krijgen een baan. Dat is niet erg. Ik gun iedere jongere die met jeugdhulp in aanraking is geweest deze training. Voor de jongeren voelt het als een warm bad om tussen ‘lotgenoten’ te zitten. Door de training maken zij soms vrienden voor het leven. En je ziet gedurende de training ook dat de jongeren groeien. Hun mindset verandert: zij krijgen er meer zelfvertrouwen door.

Er was een meisje met autisme dat graag de training wilde volgen. Wij hadden eerst even onze bedenkingen, maar toch hebben wij haar toegelaten. Zij is enorm gegroeid en blijkt heel goed te zijn in één-op-één contacten met jongeren. Na de training had zij geen werkcoach meer nodig en kreeg ze minder woonbegeleiding.

Door ons opgeleide ervaringsdeskundigen worden gekoppeld aan iemand die in de jeugdhulp zit. Of zij worden ingezet bij sociale teams en gemeenten. Een aantal ExpEx denkt bijvoorbeeld mee met de gemeente in Midden-Holland over het nieuwe 18+/18—beleid. De systeemwereld en de leefwereld komen daardoor dichter bij elkaar.

ExpEx komen ook bij zorgaanbieders terecht. Zij openen soms deuren. In een teamvergadering van een zorgaanbieder, waarin cases werden besproken, zaten alleen maar hulpverleners met elkaar te praten. Een ervaringsdeskundige vond dat raar en zei dat ook. ‘Jullie praten hier over jongeren van bijna 18 jaar. Zij kunnen heel goed over de zorg die ze krijgen en hun toekomst meepraten.’ Dat is toen gebeurd.

En Expex worden ingezet als adviseur. Bij een zorgaanbieder was er een cliënt die niet uit zijn bed wilde komen. ‘Kun jij niet helpen?’, vroeg de hulpverlener aan een ExpEx. ‘Hoe verleiden wij die jongen om uit zijn bed te komen? Een ExpEx kan dan uit eigen ervaring putten en zo een hulpverlener op weg helpen.’

‘In de jeugdhulp is er best veel weerstand tegen de inzet van ervaringsdeskundigen. Professionals voelen zich soms bedreigd. Zeker in deze tijd waarin veel banen verdwijnen. Ook ontbreekt het organisaties vaak aan geld, tijd en energie om ExpEx goed in te bedden in de organisatie. Zij hebben de handen vol aan de transitie en kunnen het er niet bij hebben.

Als je in zo’n situatie zit, moet je er ook niet aan beginnen, vind ik. Organisaties die dat wel doen, bijvoorbeeld omdat het genoemd wordt in het zorginkoopcontract, doen er verkeerd aan. Het werkt alleen als de hele organisatie er klaar voor is. Als de inzet van ervaringsdeskundigheid onderdeel is van een koerswijziging. Het sluit goed aan bij de herstelondersteunende zorg en zelfregie die opgang maakt. Een absolute voorwaarde is ook dat er een coördinator is die de ExpEx kan begeleiden.

Misschien is de tijd nog niet helemaal rijp voor ervaringsdeskundigen in de jeugdhulp. Samen met het Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding (JSO), gemeente Gouda en de jeugdzorginstellingen Kwintes, Jeugdbescherming West en Stek Jeugdhulp, deed KernKracht het afgelopen jaar mee aan een proeftuin die erop was gericht om ervaringsdeskundige jongeren breed in te zetten. Het bleek moeilijk om alle deelnemende organisaties mee te krijgen. En op onze oproep aan andere organisaties om aan te haken kregen wij geen reacties. De organisaties bleken te druk met de transitie te zijn of er was geen geld om te investeren in ExpEx.

Ikzelf zie de ExpEx ook als een soort tussenstation. Mijn droom is dat ervaringsdeskundigen ooit niet meer nodig zijn in de zorg. Ik zou namelijk willen dat iedere student die een opleiding doet in de zorg zijn eigen ervaring functioneel kan en mag inbrengen. Ook al zijn wij niet allemaal dakloos geweest of verslaafd, iedereen maakt wel wat mee in zijn leven waaruit hij kan putten. Het moet normaal zijn dat als je in de zorg werkt je tegen een cliënt kunt zeggen: ‘Ik begrijp je. Dat heb ik ook meegemaakt.’ Als een hulpverlener dat zegt, meestal iemand waar de cliënt tegenop ziet, dan helpt dat enorm.”

Dit interviews komt uit het Zorg & Welzijn magazine van november 2017. Petra van Buren gaf 15 november op het jaarcongres jeugdzorg samen met ExpEx uitleg over de inzet van ervaringsdeskundigheid in de jeugdhulp. Meer weten? www.zorgwelzijn.nl/congressen