Nienke strijdt voor beter onderwijs in de gesloten jeugdhulp

Voor de meeste leerlingen is het heel normaal dat ze naar een school in hun buurt gaan, waar ze les krijgen op hun eigen niveau. Maar wat als je door een onveilige thuissituatie of psychische problemen in de gesloten jeugdhulp belandt? Dan ga je meestal naar de school die hoort bij de instelling waar je verblijft. Een deel van het onderwijssysteem waar nog werk aan de winkel is, aldus ervaringsdeskundige Nienke (20).

Als jongeren een gevaar voor zichzelf of voor hun omgeving vormen, kan een kinderrechter besluiten dat een opname in de gesloten jeugdhulp nodig is. Dat kan bijvoorbeeld als iemand ernstig suïcidaal is, psychotische klachten heeft of als de thuissituatie onveilig is.

Een gesloten opname kan plaatsvinden in een GGZ-instelling, maar ook in de gesloten jeugdzorg. Het precieze verschil tussen die twee is discutabel, maar over het algemeen wordt aangenomen dat er in de jeugdzorg (ook) sprake is van gedragsproblemen of een lastige thuissituatie. Op zo’n afdeling word je beperkt in je vrijheid. Je mag bijvoorbeeld niet zomaar naar buiten en medewerkers mogen ingrijpen als er gevaarlijke situaties ontstaan.

Nienke verbleef tussen haar veertiende en zeventiende  zowel in de gesloten GGZ als in de gesloten jeugdzorg. “Mijn thuissituatie was moeilijk en onveilig. Daarnaast zat ik vast in een mensenhandelnetwerk. Toen ik suïcidaal werd, ben ik op een gesloten afdeling geplaatst onder het mom van zelfbescherming.”

Ze was nog leerplichtig toen ze in een instelling verbleef en moest dus ook onderwijs volgen. Over het algemeen ga je dan naar een school voor speciaal onderwijs die bij die instelling hoort. “Op deze school waren de schooldagen vrijwel hetzelfde als op mijn oude reguliere school. We hadden een ‘gewoon’ schoolrooster en in de pauzes gingen we terug naar de leefgroep van de instelling. We hadden een combinatie van praktijk- en theorievakken. Dus we kregen gewoon Nederlands en wiskunde, maar ook koken en bakken.”

“Het contact onderling wisselde heel erg met de groep die er was. In die groep vonden veel veranderingen plaats, omdat je met alleen jongeren uit de instelling zat. Zij gingen vaak weer weg, en er kwamen natuurlijk ook weer nieuwe jongeren bij.”

De gesloten jeugdzorg ligt de afgelopen jaren onder vuur. Zo mogen jongeren vaak geen of amper bezoek ontvangen, worden er onnodig vaak dwangmaatregelen getroffen en werkt het opsluiten van kwetsbare jongeren in veel gevallen averechts. Maar ook het onderwijs in jeugdzorginstellingen is niet altijd even goed geregeld, zo ervaarde Nienke. “Het onderwijs was voor mij niet passend. Ik kwam van het tweetalig vwo, binnen de instelling kon ik alleen vmbo-basis volgen. Dit sloot niet aan op mijn niveau, waardoor ik lang geen onderwijs heb kunnen volgen. Daardoor werd het later moeilijker om weer terug te stromen op mijn eigen niveau.”

Inmiddels werkt Nienke als ervaringsdeskundige in de specialistische jeugdhulp en bij ervaringsdeskundigenorganisatie ExpEx. Deze organisatie zet zich voornamelijk in voor het verbeteren van de gesloten jeugdzorg, maar houdt zich daarnaast ook bezig met het onderwijs binnen jeugdhulpinstellingen. “Ik probeer het belang van passend onderwijs op de agenda te zetten. Zo heb ik samen met mede-ervaringsdeskundige Jason Bhugwandass vorig jaar het artikel Als de vlag niet uitgaat geschreven. Hierin geven we aanbevelingen voor aanpassingen in het onderwijssysteem. Deze aanpassingen maken het makkelijker voor jongeren die in dat systeem zijn vastgelopen, bijvoorbeeld doordat ze in de jeugdhulp geen onderwijs konden volgen. Voor hen is het momenteel namelijk erg lastig om weer in te stromen, zowel in het middelbaar onderwijs als in het vervolgonderwijs. Jason en ik hebben onder meer geopperd om de minimumleeftijd voor de 21+-toets omlaag te halen, voor maatwerk te zorgen en de duimregeling ook toe te passen voor jongeren uit de jeugdzorg.”

Volgens Nienke moet zowel de zorg als het onderwijs aangepast worden aan het kind, iets wat momenteel nog te weinig gebeurt. “Onderwijs op maat is noodzakelijk om ervoor te zorgen dat jongeren de juiste ondersteuning krijgen om hun doelen te bereiken, ondanks de uitdagingen waarmee ze worden geconfronteerd. Het is daarin belangrijk om te kijken naar wat jongeren nodig hebben en met die behoeften een flexibel plan te maken. Denk hierbij aan het bieden van online onderwijs, de mogelijkheid geven voor zelfstudie, kleinere klassen en voldoende ondersteuning voor docenten. Ook is het belangrijk dat leraren samenwerken met andere experts, zodat het onderwijs goed kan worden afgestemd op de behoeftes van de jongeren.”

Bij het aanbieden van onderwijs op maat ligt voor scholen een grote rol weggelegd volgens Nienke. “Het is van groot belang dat een school een jongere niet zomaar loslaat, vooral wanneer zich omstandigheden voordoen waardoor de jongere niet naar school kan of er andere redenen zijn om extra ondersteuning te krijgen.”

School is volgens Nienke meer dan alleen een plek om te leren. “Voor mij was het ook een veilige omgeving waar ik mezelf kon ontwikkelen en in contact kon zijn met leeftijdsgenoten. School gaf mij houvast en hoop voor de toekomst.”

Inmiddels gaat het beter met Nienke. “Ik zit erg op mijn plek in mijn werk als ervaringsdeskundige en kan hier ook nog ontzettend veel leren. In de toekomst zou ik nog verder willen studeren in de richting van psychologie. Ik lever graag een bijdrage aan verandering van de jeugdzorg waarin liefdevolle zorg, gelijkwaardigheid en verbinding centraal staan.”

Bron: Scholieren.com