Ervaringsdeskundigheid: juist bij ingewikkelde casussen

Mannus Boote werkt als ervaringsprofessional in de jeugdzorg en is trainer en ambassadeur bij Experienced Experts. Hij pleit voor meer inzet van ervaringsdeskundigheid, vooral bij thema’s die hulpverleners lastig kunnen vinden. Juist wanneer een taboe heerst of er gevaar op de loer ligt, kan een ervaringsdeskundige een belangrijke rol spelen.

“Ik heb heel veel therapie en begeleiding thuis gehad. Daarna heb ik bij vrienden en in een pleeggezin gewoond om uiteindelijk op een leefgroep te belanden. Voor mijn gevoel woog mijn wil minder zwaar dan die van mijn ouders. Maar toen ik hierover later met hen in gesprek ging, bleken zij eenzelfde beleving te hebben gehad. Zij werden bijvoorbeeld te weinig meegenomen in het proces rondom mijn uithuisplaatsing.

Wanneer ik nu jeugdhulpverleners adviseer om te luisteren naar de cliënt, staat inmiddels ook niet meer alleen mijn eigen verhaal centraal. Ik heb mijn eigen ervaringen geanalyseerd en ik heb erop gereflecteerd. Ik heb mijn kennis aangevuld met ervaringen van anderen. Al deze ervaringskennis kan ik nu inzetten om de kinderen van nu een goede toekomst te geven.

Door wat ik zelf en om me heen heb meegemaakt, vind ik situaties die ik in het werk tegenkom, denk ik, niet zo snel gek of heftig. Ik merk dat bij onderwerpen waar mijn collega’s soms handelingsverlegen over zijn, ikzelf nauwelijks een drempel ervaar om door te vragen. Zo vroeg ik laatst aan een jongen, wat zijn vader doet als hij boos wordt en of die hem dan ook aanraakt. En een moeder die zei dat ze soms gewoon even weg wilde, vroeg ik of ze een vakantie bedoelde of uit het leven wilde stappen. Ze bleek vergevorderde suïcideplannen te hebben, maar dat was niet naar voren gekomen in het gesprek als ik die vraag niet had gesteld.

Ik weet uit eigen ervaring hoe belangrijk één vraag kan zijn. Als iemand in mijn jeugd één keer had gevraagd of ik op jongens viel, had ik niet zo hoeven worstelen met mezelf en waren de problemen met mijn ouders daardoor waarschijnlijk ook minder groot geweest. Al zou ik, eerlijk gezegd, niet tegen iedereen open en eerlijk geweest zijn hierover. Zodra ik namelijk zag dat mijn nieuwe casemanager het symbool van een visje achterop haar auto had, had ik voor mezelf bedacht dat zij vanuit haar geloof mijn homoseksualiteit nooit zou accepteren en besloot ik mijn mond dicht te houden. Vertrouwen verandert snel in wantrouwen, maar als er eenmaal wantrouwen is is vertrouwen creëren een stuk lastiger.

Bij veel cliënten weet ik goed aan te sluiten, maar soms is specifieke ervaringskennis nodig. Zo heb ik Rosa uitgenodigd op mijn werk om samen met onze psychiater een training te geven over borderline. En Mohini, die zelf ervaring heeft in het criminele- en loverboycircuit, kon als geen ander meiden die hier gevoelig voor zijn, bewust maken van de gevolgen. En ze heeft mijn collega’s en samenwerkingspartners op ideeën gebracht over een goede aanpak rondom veiligheid die wij zonder ervaring niet hadden bedacht.

Ook denk ik aan Jason, die open is over zijn zelfbeschadiging. Hij is tijdens een bijeenkomst met hulpverleners de discussie gestart of op een groep middelen om te snijden niet afgepakt maar vervangen zouden moeten worden door minder schadelijke alternatieven. Bij hem op de groep bleef het hierdoor een bespreekbaar thema en heeft hij zijn zelfbeschadiging kunnen afbouwen. De dag nadat ik hier met Jason over had gepraat, bespraken we op mijn werk het suïcideprotocol en bracht ik deze ervaringskennis in. Dit leidde tot een heel interessant gesprek met nieuwe invalshoeken en eerste kleine veranderingen in hoe we aankijken tegen en communiceren over zelfbeschadiging.

Natuurlijk denk ik het liefst groot, dus gun ik iedereen in de jeugdhulp een ervaringsdeskundige als gelijkwaardige collega. In mijn dromen worden alle hulpverleners opgeleid om naast theoretische kennis uit opleidingen ook hun eigen ervaringen te zien als waardevolle bron van kennis.

Maar zo ver zijn we nog niet, dus vandaar dat ik graag de verhalen deel over Rosa, Mohini en Jason. Zij zijn voorbeelden van de 150 Experienced Experts die een training hebben gehad om hun eigen ervaring in te zetten als maatje van jongeren of adviseur van organisaties.

De ervaringskennis van ex-cliënten uit de jeugdhulp kan de hulpverlening verder brengen en verbeteren. Wij weten als geen ander wat helpt en wat niet helpt. Juist bij ingewikkelde situaties. Dus schroom niet om ons te benaderen. Eén vraag kan het verschil maken.”

Deze column is geschreven voor het Platform Ieder Kind Veilig.