Herstel van de rechtstaat – Beschermen zonder tralies
ExpEx Jason droeg onderstaande column voor tijdens het Nationale Jeugdzorgdebat op 15 november in Amersfoort.
Eén van mijn eerste echte herinneringen uit het nieuws was de vrijspraak van Lucia de Berk. Je moet je voorstellen; in de immense hoeveelheid berichtgeving die er toen ook al was, is die zaak als kind blijven hangen.
Ik herinner me de schande die ervan werd gesproken. 6,5 jaar onterecht vastzitten. In Nederland nota bene, een land waarvan we er toch met z’n allen vanuit gaan dat je niet in de gevangenis beland, als je geen strafbaar feit begaat.
Die onterechte, levenslange veroordeling vond plaats in 2003. Hetzelfde jaar, waarin op een willekeurige dag in de jeugdgevangenis ongeveer 35% van de cellen bewoond werd door jongeren die geen strafrechtelijk proces hadden gehad. Een aantal jaar later ging het zelfs om 52% van de cellen. Voor uw beeld, dat zijn ongeveer 4000 kinderen die, in dat jaar alleen, ZONDER veroordeling achter de tralies belandden.
Ik was een jaar 10 toen zich dit afspeelde. En wonderbaarlijk genoeg heb ik hier nooit iets over gehoord. Niet over gelezen. Ik denk dat dit, nog steeds, één van de best bewaarde geheimen van Nederland is gebleven. Het moment waarop ik leerde dat dit in ons beschaafde Nederland kan, was toen ik zelf naar zo’n gevangenis gereden werd. Alleen waren ze inmiddels tactisch genoeg om het nu een ‘behandelcentrum’ te noemen.
Nou, vanaf hier, jullie hebben allemaal wel enige affiniteit met jeugdzorg. So you know the drill: Geen behandeling. Geen onderwijs. Geen contact met je naasten. Geen tosti’s op de donderdag. Wel heel veel geweld. En op je 18e ben je te oud en word je voor de deur gezet.
Waar die knip bij anderen te hard was, was die bij mij eigenlijk wel fijn. Geen jeugdzorg, betekende namelijk dat ik ineens wél weer naar school kon. Ik herinner me die euforie van weer in een klaslokaal zitten. Speciaal onderwijs, danwel, maar op dat punt was ik blij met alles. Ik ging zitten, klas van 12. Op het speciaal onderwijs betekent dat, dat er ongeveer vijf jongeren daadwerkelijk zijn. En ik open voor het eerst weer een schoolboek, Maatschappijleer. En ik lees:
‘In een rechtsstaat zijn burgers beschermd tegen de macht en willekeur van de overheid.’ Met nog een stuk over de rechten van het kind; recht op privacy; recht op bescherming tegen geweld; recht op onderwijs.
Tamelijk confronterend. Als je de papieren illusie uit je hoofd moet leren voor een toets, terwijl je net in praktijk hebt geleerd dat veel kinderen in de jeugdzorg die bescherming helemaal niet hebben. Zie, in 2019 leerde Commissie de Winter ons dat 75% van de jeugdigen in de jeugdzorg krijgt te maken met geweld. 10% zelfs vaak tot zeer vaak.
Klaarblijkelijk is het mogelijk geweest om 75 jaar lang over het hoofd te zien dat de jeugdzorg bol staat van geweld. En de vraagt die dat oproept is: Waar is de inspectie? Waar waren de rechters? Waar is onze overheid? Wie hadden ons moeten beschermen? Wie controleert dit?
DUS Ik heb hier een A4tje voor jullie. Een paar eigenlijk. En de eerste is een kant-en-klare motie, die jullie mogen indienen. Even een stuk context:
In NL kan je je gezinshuis voor de hoogste tuchtraad slepen. Deze tuchtraad kan oordelen dat er 15 jaar lang sprake is geweest van geestelijke mishandeling en verwaarlozing van een kind in een gezinshuis. De gezinshuisouder zou nooit meer haar werk mogen doen. En vervolgens… Worden er gewoon nog kinderen geplaatst in het gezinshuis.
Nou, dat is een beetje gek. Maar wel een bekend patroon.
Ik heb zelf wel eens de inspectie opgebeld en gezegd; Hey euh, in deze instelling gebeuren best wel heftige dingen. En de inspectie zegt dan: Ja, dat is één melding, DUS een incident. En met incidenten doen wij niks. Blijkbaar ligt er een verwachting dat jongeren massaal de inspectie bellen als er iets aan de hand is. Ik kan je vertellen: Doen ze niet. Best logisch als een melding maken geen zin heeft. En zo blijft een melding eigenlijk altijd een incident.
Nou, dit is te cynisch. Soms wordt er natuurlijk wel iets gedaan. Artikeltje van het AD doet vaak wonderen. Maar meestal gebeurt er niks. En is het écht heel schrijnend en vindt de inspectie dat ook, dan wordt er wel eens een verbeterplan geschreven. Maar net als in het gezinshuis waar ik het net over had, is het vooral dood papier, en worden er gewoon nog jongeren geplaatst.
Ik vind dat heel gek. Mijn maatstaf is toch vaak: Zou ik dat bij mijn eigen kind doen? Ik heb geen kinderen, maar zelfs mijn hypothetisch niet bestaande kind zou ik NIET in een voorziening plaatsen waar onlangs een ernstig misstand is gemeld.
Nou, zodoende. Deze motie sluit aan bij de aanbeveling van Commissie de Winter over scherper toezicht en roept op om bij meldingen van ernstige misstanden niet over te gaan op een verbeterplan, maar over te gaan op een opnamestop.
Jongens, dien hem lekker in. Eerste werk is voor jullie gedaan. De pagina daarna zit vol met extra verzoeken, waaronder een excuus aan de tienduizenden kinderen die Nederland onschuldig heeft opgesloten.
Download hier de kant-en-klare motie:
Lees hier meer over wat er besproken is tijdens het Nationale Jeugdzorgdebat.