Was ik ontspoord of is de gesloten jeugdzorg ontspoord?

Stel je voor, je bent tussen de 12 en 18 jaar. De tijd waarin je ontdekt wat je zelf goed en fout vindt, wat in je normen en waarden past. De tijd van je identiteit ontwikkelen en de tijd om achter een bepaald idee te gaan staan. Dit is allemaal mogelijk als je een goede basis meekrijgt vanuit huis. Maar wat nou als je wieg ergens staat waar dat niet mogelijk is?

Door een verslaving of psychische problematiek van je ouders of worstelen met een depressie door een lang pestverleden op de basisschool. Door fysieke en geestelijke mishandelingen of zelfs misbruik, waardoor je zelfwaarde en zelfbeeld is aangetast en je daardoor op plekken komt waar je op die leeftijd niet hoort te zijn. Kinderen die zelf verslaafd raken, in het criminele circuit belanden of in de mensenhandel terechtkomen. Kortom, de kinderen die nooit onvoorwaardelijke liefde hebben gekend, die de basis missen om zichzelf lief te hebben.

Je zou juist deze kinderen nabijheid willen bieden, hulpverlening willen inzetten om hen de waarde van het leven te laten voelen, liefde geven zodat zij tenminste van iemand leren wat liefde is. Helaas gebeurt dat niet. Ze worden van plek naar plek doorverwezen, waar zij opnieuw voelen niets waard te zijn, opnieuw een trauma opbouwen door de dingen die zij zien en door hoe er met hen wordt omgegaan. Je wil bijvoorbeeld een gesprek, maar de groepsleiding heeft geen tijd of geeft aan dat je het zelf maar moet uitvogelen.

Het wordt van kwaad tot erger. En uiteindelijk is er niets anders dan de gesloten jeugdzorg. Gesloten jeugdzorg is het eindstation waar je letterlijk opgesloten wordt. Een laatste kans, een plek om hulp te krijgen. Tenminste, dat is wat je krijgt te horen van je voogd of jeugdbeschermer. “Voor je eigen veiligheid”. Als jongere verwacht en hoop je dat je tenminste hier de zorg krijgt die je nodig hebt, omdat er blijkbaar niets meer is na dit station. Tegelijkertijd voel je dat er iets mis is met jou, want waarom moet je hier naartoe en is dit je laatste kans?

Gesloten jeugdzorg is in eerste instantie in de wereld geroepen om een groep jongeren, die overal uitvallen te helpen zodat zij niet in de justitiële inrichtingen, oftewel jeugdgevangenis geplaatst worden. Vroeger werden namelijk strafrechtelijke en civiele jongeren samen onder één dak geplaatst. Dat veranderde in 2008. Helaas veranderden de medewerkers niet mee, waardoor vele van hen gewend waren om met straffen te werken.

Inmiddels zijn de isoleercellen gesloten, maar worden jongeren langer naar hun eigen kamer gestuurd om ‘af te koelen’. In plaats van het gesprek te voeren, moet je alleen in je kamer zijn en zelf nadenken over je gedrag. Maar je zit daar ook alleen met je gedachten en gevoelens.

Bij binnenkomst krijg je meteen een koud gevoel over je lichaam, door de hoge hekken om het gebouw wat de komende tijd jouw ‘thuis’ moet zijn. Je wordt standaard gefouilleerd om te kijken of je geen gevaarlijke dingen bij je hebt. Ze vragen het niet aan je, ze doen het door ‘onderzoek aan kleding en lichaam’, ook als je bekend bent met misbruik. Onbekende handen aan -en soms zelfs in- je lichaam, van mensen die je moeten helpen. Als jongere moet je opnieuw weer wennen aan nieuwe regels die voor iedereen hetzelfde zijn, ook als het helemaal niet passend is voor jou. Als je niet doet wat zij willen, wordt je contact met de buitenwereld ingekort of helemaal ingenomen. Je kan hierdoor soms weken je ouders en andere familie niet zien. Jongeren vertellen verhalen waarin zij door vijf mensen naar de grond worden geduwd als ze niet meewerkten aan wat de groepsleiding wilde. Jongeren probeerden tegen te stribbelen, maar als dit al de vijfde keer is kan je niets anders dan opgeven en zie je langzaam jongeren veranderen in een ander wezen, totaal anders zijn dan hoe zij zijn binnengekomen. Sommige jongeren slaan een maaltijd over, omdat ze het ontbijt hebben gemist of omdat ze net te laat zijn. Of je eet weken niets, bijvoorbeeld omdat er geen rekening gehouden wordt met je geloofsovertuigingen.

Als je geluk hebt, heb je een paar medewerkers waarbij je voelt dat zij dit werk doen met hun hart. Door de manier hoe zij jou benaderen en met je praten. De meeste jongeren vertellen dat dit op één hand te tellen was. 

Er heerst een klimaat dat ondanks de veranderingen nog steeds voelbaar is. Een jongere die op het terrein een poging tot suïcide doet, en medewerkers gaan verder met de orde van de dag. Ze werken verder en verliezen hierbij een stuk van hun ziel, omdat zij dit al jaren in en uit hebben meegemaakt. Zij zien niet meer in hoe heftig dit is. Verdriet mag er niet zijn, er wordt niet over gesproken. Als nieuwe werknemer voelt het dan ook niet fijn om je kwetsbaar op te stellen, want dan wordt je gezien als een zwakkeling. Er heerst een hiërarchische en koude cultuur. Als je niet meer schrikt van een suïcidepoging, is dit dan nog wel de juiste plek om te werken? Moet er op dit laatste station wel personeel werken dat niet eens kwetsbaar kan zijn, terwijl zij met de kwetsbaarste doelgroep van de maatschappij werken? 

Mijn naam is Mohini, ik was één van deze jongeren en ik zou wensen dat ik toentertijd niet op dit laatste station had hoeven te belanden. En als ik er alsnog was gekomen, dan had ik gehoopt dat iemand me een knuffel had gegeven. Dat ik ruimte kreeg om mezelf te ontwikkelen. Maar in plaats daarvan werd ik aan mijn lot overgelaten en ging ik met meer trauma’s weg dan ik binnenkwam. Waarom? Ik leerde te worden en te handelen naar wat zij wilden. Hiermee maskeerde ik al mijn emoties en al mijn belevingen. Om eindelijk, eindelijk vrij te zijn. 

Een aangepaste versie van deze tekst is zaterdag 16 maart gepubliceerd bij de NRC.