10 veelgestelde vragen over ervaringsdeskundigheid

Het begrip ervaringsdeskundigheid lijkt in eerste instantie prima voor zichzelf te spreken, maar als je er even bij stilstaat komen er allerlei vragen bij je op. Hieronder hebben we de 10 meestgestelde vragen beantwoord. Dit zijn tevens ook vaak dingen waar misverstanden over bestaan.

1. Kan iedereen ervaringsdeskundige worden?

Het korte antwoord is ja. De formulering is hier essentieel: iedereen kan ervaringsdeskundige worden, maar niet iedereen is ervaringsdeskundige. Het hebben van (een eigen) ervaring maakt je nog geen ervaringsdeskundige, maar die ervaring kan wel een bouwsteen zijn in een proces om daar te komen. 

2. Heb je een opleiding nodig om ervaringsdeskundige te kunnen worden?

Je hebt scholing nodig. Dat kan een opleiding zijn, maar een cursus of training ‘Werken met eigen ervaring’ volstaat ook. Opleidingen zijn er in verschillende vormen en te volgen op verschillende plekken, inclusief thuisstudie. Ook ExpEx biedt een basistraining aan waarmee je ervaringsdeskundige vrijwilliger kunt worden.

3. Welke vaardigheden leer je zoal in een cursus of opleiding tot ervaringsdeskundige?

Net als bij elke cursus of opleiding leer je als ervaringsdeskundige een hoop vaardigheden die je in je werk nodig hebt. We kunnen hier in een paar zinnen niet alle vaardigheden benoemen die in een cursus of opleiding tot ervaringsdeskundige aan bod komen, maar je kunt denken aan vaardigheden als luisteren zonder oordeel, reflecteren op je ervaringen, je mening geven en je inzetten voor een gemeenschappelijk (hoger) doel. Zie ook het BeroepsCompetentieProfiel van de Vereniging van Ervaringsdeskundigen.

4. Kun je alleen maar iemand helpen die precies hetzelfde heeft meegemaakt?

Nee, dat is niet zo. Dit is één van de redenen waarom het goed is om een opleiding of cursus te volgen. Daar kom je namelijk in aanraking met ervaringen van anderen en word je uitgedaagd om je ervaringskennis nog verder te verbreden met andere bronnen. Je beseft dat jouw weg en oplossing niet voor iedereen hoeft te werken bijvoorbeeld. Daarnaast leer je vaardigheden om je ervaringskennis in te zetten op een weloverwogen en respectvolle manier. 

5. Met welke ervaring ben je deskundig?

Ervaring op zich maakt dus niet deskundig, maar een opleiding of training om je ervaringen in te zetten wél. Er is dus geen specifieke ervaring te noemen waarmee je ‘deskundig’ bent. Wel kan gezegd worden dat veel mensen die beginnen aan een opleiding of cursus om ervaringsdeskundige te worden, ervaringen hebben met gebeurtenissen die hun leven moeilijk(er) maakte, bijvoorbeeld psychische problematiek, dak- en thuisloosheid, moeilijke thuissituaties, et cetera.

6. Blijf je niet te veel in je problemen hangen door als ervaringsdeskundige te werken?

In herstel spreken we van vier fasen waar je in kunt zitten: overweldigd worden door een aandoening of gebeurtenis, worstelen met, leven met en leven voorbij een aandoening of gebeurtenis. Als ervaringsdeskundige deel je vooral ervaringen waarmee je zelf in fase 3 of 4 zit. Je hebt voldoende afstand van je ervaringen om ze professioneel in te kunnen zetten en weet ze dichtbij genoeg te houden om ermee in verbinding te blijven, zonder dat het je overweldigt. Door als ervaringsdeskundige een ander te helpen, groei je nog verder in de laatste fase en overstijg je de problemen waar je eerder in vast hebt gezeten. Je leert erdoor dat je ervaringen meer en meer waarde krijgen door hoe het anderen helpt. 

7. Maakt het je niet kwetsbaar om je eigen ervaringen als basis voor je werk te gebruiken?

In je herstelproces heb je geleerd hoe je omgaat met je kwetsbaarheden en hier eventueel zelfs een kracht van te maken. Als ervaringsdeskundige heb je afstand van je herstelproces en kun je daarop reflecteren. In therapie, maar ook opdrachten in scholing, kan je een goed inzicht in je kwetsbaarheden en vooral ook je kwaliteiten krijgen. Je leert om je grenzen aan te voelen en geven. Je leert dat je niet al je ervaringen hoeft in te zetten en je zelf de regie hebt over welke delen van je (herstel)verhaal je gebruikt. De kans op uitval kan juist kleiner zijn, omdat je inzicht hebt in je kwetsbaarheden en je grenzen kunt bewaken.

8. Als alle ervaringsdeskundigen in de jeugdzorg betaald werk krijgen, kunnen ze dan nog wel kritisch genoeg zijn?

Ervaringsdeskundigen staan erom bekend dat ze kritisch kunnen kijken en denken. Ze hebben immers niet geleerd hoe het ‘volgens het boekje’ moet, maar hebben zelf ervaren hoe de hulp voor hen werkte. Vaak zijn ze dit werk dan ook gaan doen vanuit het idee dat de hulp beter moet kunnen dan hoe zij het zelf hebben ervaren. Bovendien worden zij als ervaringsdeskundigen vaak juist gevraagd om hun (ongezouten) mening. Dat zij vervolgens ook fatsoenlijk betaald krijgen voor de tijd, moeite en energie die zij in hun werk steken, is niet meer dan normaal en heeft weinig te maken met de mate waarin zij onafhankelijk kunnen zijn of blijven. Daarnaast is het onderdeel van het werk van een ervaringsdeskundige om diens ervaringskennis op peil te houden.

9. Als elk verhaal anders is, heb je toch weinig aan één herstelverhaal?

Als ervaringsdeskundige leer je in een groep met gelijkgestemden en gevoelsgenoten om niet alleen je eigen verhaal, maar ook die van anderen in je werk te gebruiken. Door onder andere het uitwisselen met medecursisten en het lezen of luisteren van ervaringsverhalen, doe je collectieve ervaringskennis op. Vervolgens kun je deze kennis in de praktijk inzetten door bijvoorbeeld je eigen herstelverhaal te vertellen, maar de adviezen naderhand (deels ook) op ervaringen van anderen te baseren.

10. Waar kan ik meer informatie vinden over ervaringsdeskundigheid?

Op onze website is veel informatie te vinden, zo hebben we allerlei documenten verzameld in ons ervaringskenniscentrum. Ook het Nederlands Jeugd Instituut heeft een Kennisdossier Ervaringskennis. En we hebben een eigen vakvereniging: de Vereniging van Ervaringsdeskundigen.

Dit artikel is onderdeel van ons jubileum magazine. Lees en blader er door op deze pagina.