10 jaar ExpEx: “Ervaringsdeskundigheid staat nu ook op de kaart in de jeugdzorg”

Wat kan er beter in de nazorg? Met die vraag startte in 2012 een onderzoek onder jongeren die ooit hulp kregen van Bureau Jeugdzorg. Meest opvallende uitkomst: álle jongeren hadden een ervaringsdeskundige gemist. Iemand die kan laten zien dat je niet de enige bent, die hoop kan geven op een betere toekomst. 

‘Deze uitkomst raakte ons enorm’, zegt Fietje Schelling die samen met Thijs Janssen het onderzoek uitvoerde vanuit JSO (provinciale organisatie voor jeugd, samenleving en opvoeding in Zuid-Holland – red.). De resultaten van het onderzoek werden gepresenteerd in alle teams van Bureau Jeugdzorg Zuid-Holland/Haaglanden. ‘En vormde aanleiding om ervaringsdeskundigen te gaan opleiden, als eerste in Gorinchem, omdat daar het enthousiasme groot was en de financiering relatief eenvoudig. Voor de expertise en ontwikkeling hebben we huidig bestuurslid Petra van Buren van KernKracht benaderd. Deze lokale cliëntenorganisatie had al ervaring met de inzet van ervaringsdeskundigheid in zorg en welzijn. en gaf de training ´Werken met eigen ervaring´ voor volwassen ervaringsdeskundigen in de ggz’.

Een training is noodzakelijk, zegt Fietje, omdat je niet zomaar ervaringsdeskundig bent als je een ervaring hebt. ‘Dat ben je pas als je hebt leren reflecteren op je eigen ervaringen en collectieve ervaringskennis hebt. Dat je weet hoe anderen omgaan met wat zij hebben meegemaakt en ook leert van wat wel of juist niet heeft geholpen in hun herstel.’

In de basistraining worden jongeren tussen de 16 en 30 jaar met ervaring in de jeugdzorg opgeleid tot maatje van andere jongeren en adviseur van gemeentes en instellingen. Deelnemers zijn jongeren die begeleid zijn door de Jeugdbescherming, maar ook jongeren die therapie hebben gehad of ambulante hulp hebben gekregen of in een residentiële voorziening of een pleeggezin hebben gewoond. Ze kunnen ook andere ervaringen hebben zoals thuisloosheid, geweld, uitsluiting, jong ouderschap, een (v)echtscheiding van ouders, mantelzorg of armoede. De trainingsgroepen worden bewust zo divers mogelijk samengesteld, zodat de deelnemers kunnen leren van elkaars ervaringen. Het doel van de training is te leren wat er nodig is om de eigen ervaringen functioneel te kunnen inzetten.

Fietje: ‘We gunnen het iedere jongere die jeugdhulp heeft gehad de basistraining te volgen. Ze leren hun eigen ervaring een positieve plek in hun leven te geven en te zien en waarderen wat ze ervan geleerd hebben. Daarnaast leren ze hoe ze anderen kunnen helpen. In de vervolgtraining leren jongeren voorlichting te geven en hun eigen verhaal te koppelen aan hoe de jeugdhulp verbeterd kan worden. En inmiddels is door KernKracht ook de voortraining Eigen Kracht ontwikkeld voor jongeren die nog niet toe zijn aan de basistraining, maar deze wel graag willen volgen. Zij werken eerst aan hun eigen herstel en het verwoorden van hun ervaringen.’

De eerste training is samen met trainer Dora Wempe van KernKracht ontwikkeld. Die was bewust kort. Fietje: ‘Want jongeren willen kort, was onze gedachte. De bestaande training van KernKracht werd ingekort van 12 naar 6 bijeenkomsten. De grap was dat de jongeren die de eerste training volgden juist een langere training hadden gewild. Dus hebben we hem weer uitgebreid. De training is door de jaren heen doorontwikkeld met verschillende ExpEx jongeren.’

Mannus Boote werd destijds benaderd tijdens de werving voor de eerste training in Gorinchem. Mannus is ex-cliënt van Bureau Jeugdzorg Gorinchem en was destijds werkzaam bij Movisie. Hij leverde bijdragen aan de inhoud van de training en werd co-trainer. Inmiddels is hij samen met Fietje coördinator van de landelijke stichting ExpEx die drie jaar geleden werd opgericht. De naam ExpEx (Experienced Experts) en het logo werden bedacht door Ravi Debisarun die deelnam aan de tweede training, in Den Haag. 

Voor Mannus betekende de start van de ExpEx een omslag in zijn leven. ‘Ik werd gebeld door iemand van Jeugdzorg en dacht “O, ze weten wie ik ben. Ik ben dus toch een persoon en niet een nummer”. Het maakte me ervan bewust dat mijn ervaringen van vroeger waardevol konden zijn voor andere jongeren. In mijn werk met hulpverleners en jongeren maakte ik al gebruik van wat ik had meegemaakt in mijn jeugd, maar dat was nog een beetje zoeken. Ik voelde dat het nuttig was, maar wist niet precies hoe het moest. Wat deel je wel en wat deel je niet? Nu kon ik op een professionele manier aan de slag met mijn ervaringen. Mijn deelname aan de eerste training en mijn rol als co-trainer vormden de start. Ik had toen nog niet kunnen bedenken dat het mijn hele werkende leven zou worden! Naast de landelijke coördinatie geef ik tot op de dag van vandaag trainingen en draag ik bij aan de doorontwikkeling van ExpEx en ons vak. En als ik zie en merk hoeveel dat voor jongeren betekent, blijf ik dat doen.’

Fietje: ‘Ervaringsdeskundigheid staat op de kaart, daar hebben wij aan bijgedragen. Veel professionals kennen ExpEx inmiddels. We hebben laten zien dat we kunnen helpen bij de verbetering van de jeugdzorg. We hebben ons geprofileerd met acties voor een gelijkwaardige en liefdevolle jeugdzorg, het sluiten van de jeugdzorg plus, aandacht voor de Big5 en ons pleidooi om de harde leeftijdsgrens van 18 uit de Jeugdwet te krijgen. En we hebben bijgedragen aan meer samenwerking in de jeugdhulp, aan het competentieprofiel Ervaringsdeskundige en aan het inrichten van een functieprofiel in de cao’s.’

Dit artikel is onderdeel van ons jubileum magazine. Lees en blader er door op deze pagina.