Iedereen wil leren, maar niet iedereen krijgt de kans: wat jongeren zelf zeggen over schooluitval
Ervaringsdeskundigen van ExpEx spraken met elkaar als voorbereiding op de landelijke Verzuimtafel, waar beleid over schooluitval wordt besproken. In het gesprek kwamen verhalen naar boven die pijnlijk herkenbaar waren. Over pesten, onbegrip en het ontbreken van echte steun. Over scholen die niet weten wat ze moeten doen als het moeilijk wordt. Hun verhalen laten zien wat er misgaat, maar ook wat wél helpt. Jongeren vallen niet uit omdat ze niet willen leren, maar omdat het onderwijs niet goed genoeg aansluit op hun persoonlijke situatie.
Wat er misgaat
Uit de ervaringsverhalen van onze Experienced Experts kwamen een aantal duidelijke oorzaken voor schooluitval naar voren:
- Pesten op school
Door het pesten ontstond een onveilige situatie waar mentale problemen uit voortkwamen. Uiteindelijk leidde dit tot uitval. - Geen erkenning van mentale of medische problemen
Wanneer er mentale of medische problemen zijn, werken die energie en concentratie om te leren tegen. Zonder erkenning en waar nodig aanpassingen, is het op een gegeven moment niet haalbaar meer om onderwijs te blijven volgen. - Systemen en regels die belangrijker zijn dan mensen
Denk aan jongeren die voor hun 18e zijn uitgevallen, waar het niet lukt om op hun 18e bij de VAVO in te stromen en daardoor noodgedwongen moeten wachten tot zij 21 jaar worden om een 21+-toets te kunnen maken voor een opleiding in het vervolgonderwijs. - Onbegrip bij docenten, teamleiders en decanen
Jongeren die bijvoorbeeld een brief van de huisarts aanleverden om grenzen te stellen aan de hoeveelheid uren die nog wel haalbaar waren met een aangepast rooster, kregen te horen dat ze “lui” waren en dat vastgestelde burn-out, PTSS of andere stoornissen “niet waar” waren.
“Je gaat zelf ook geloven dat je je aanstelt.“
Wat wél helpt
Toch zijn er momenten geweest waarop het wél werkte. Een mentor die écht kijkt. Een docent die tijd maakt. Kleine dingen die een groot verschil maken.
- Individuele aandacht van mentoren of docenten
Iemand die je ziet en begrip heeft voor je situatie. Iemand die voor je opkomt als een ander op school jou of jouw situatie niet serieus neemt, bijvoorbeeld bij het regelen van extra voorzieningen. En iemand die subtiele signalen opvangt, zodat het vroegtijdig gesignaleerd wordt als er iets mis is en je niet zo ver hoeft af te glijden voor er iets gedaan kan worden. - Flexibiliteit in roosters, examenroutes en stageplekken
Kijken naar wat wel lukt, zonder over je grenzen te gaan, opent deuren waar anderen gesloten blijven. - Vertrouwen en ruimte om eerlijk te zijn over problemen
Als je iets deelt over mentale problemen, dat je niet wordt weggestuurd door de onderwijsinstelling, maar er mee wordt gedacht over accommodaties.
“Mijn mentor maakte een rooster dat écht bij me paste, zonder oordeel.”
Wat er nodig is
De jongeren zijn het erover eens dat mentale gezondheid een plek moet krijgen op school. Niet alleen in beleid, maar ook in het klaslokaal. De ervaringen van ExpEx laten zien dat jongeren die zich gezien voelen weer in beweging komen. Uit hun ervaringen kwamen de volgende lessen naar voren:
- Meer kennis over mentale gezondheid bij docenten
Naast dat het makkelijker is om begrip op te brengen voor iets dat je begrijpt, verkleint het ook handelingsverlegenheid als je weet wat je kunt doen voor iemand die worstelt met diens mentale gezondheid. - Minder taboe onder studenten om erover te praten
Wanneer iemand zich kwetsbaar opstelt en vertelt over waar die tegen aanloopt, durfden meer studenten erover te delen. Iedereen moet die ruimte en veiligheid voelen om zichzelf te zijn, die creëer je op het moment dat hierover delen normaal is en je je welkom voelt in je klas. - Betere ondersteuning om terug te keren naar onderwijs
Vaak willen de leerlingen wel, maar wordt de ruimte niet gegeven om op haalbaar tempo weer terug op te bouwen waardoor zij vastlopen in het onderwijs. - Maatwerk en verlenging van het VSO voor wie langer nodig heeft
Voortgezet Speciaal Onderwijs geeft leerlingen de ruimte om te kunnen leren en mee te kunnen doen in de maatschappij, maar wel op een haalbaar en eigen tempo/niveau. Die harde leeftijdsgrens voert de druk verder op, waardoor de kans op uitval alleen maar groter wordt.
“Iedereen moet zich welkom voelen in de klas.”
Het gesprek met de jongeren laat zien dat uitval geen individueel falen is, maar een systeemprobleem. Het gaat over systemen die te strak zijn en regels die weinig ruimte laten. Zolang scholen niet structureel ruimte maken voor mentale gezondheid, maatwerk en herstel, blijven jongeren uitvallen die juist gemotiveerd zijn om te leren.
School is meer dan cijfers of diploma’s. Het is een plek waar je leert wie je bent, waar je bij hoort en wat je kunt worden. Iedereen wil leren, maar daarvoor is het nodig dat scholen ook leren: om te zien, te geloven en te begrijpen wat jongeren echt nodig hebben.