Ervaringsdeskundigen ondersteunen jongeren én hulpverleners in de jeugdzorg

Sinds enige maanden heeft jeugdhulporganisatie TriviumLindenhof een programma waarbij (ex-)cliënten de rol van ervaringsdeskundige op zich nemen om ondersteuning te bieden aan jongeren én hulpverleners in de jeugdzorg. Rosalien Tap is een van deze ‘experienced experts’, ofwel ‘ExpExs’.

‘In de nasleep van de vechtscheiding van mijn ouders, ben ik op mijn zestiende uit huis gezet. Zodoende ben ik anderhalf jaar lang bij TriviumLindenhof terecht gekomen. Gedurende die tijd ben ik onder leiding van een mentor begeleid richting zelfstandig wonen.’

‘Als kind wilde ik altijd anderen helpen. Toen ik van het ExpEx-programma hoorde, was de keuze dus snel gemaakt. Het programma, ontwikkeld en verzorgd door Stichting KernKracht, houdt in dat je wordt opgeleid tot maatje van jongeren in de jeugdzorg of juist tot ambassadeur om externe partijen duidelijk te maken wat er speelt. Als ervaringsdeskundige ben je bijvoorbeeld goed in staat om vooroordelen over “rotjongeren in de jeugdzorg” te doorbreken.’

‘Het doel van het programma is “er zijn” voor mensen die in de jeugdzorg zitten, met als uitgangspunt: “vóór jongeren, dóór jongeren”. Op die manier is er niet alleen “de lijn” van almachtige hulpverlener naar cliënt, maar bestaat er ook een alternatieve manier om feedback bij hulpverleners te krijgen.’

‘Als ExpEx praat je met een jongere vanuit een heel ander perspectief dan een hulpverlener zou doen. Omdat we gemeenschappelijke ervaringen hebben, is het meestal erg gemakkelijk om contact te maken. Ook is het daardoor mogelijk zonder veel woorden steun te bieden. De ander weet immers: zij heeft min of meer hetzelfde doorgemaakt.’

‘ExpExs kunnen daarnaast helpen bij het opbouwen van een netwerk, bijvoorbeeld bij een cliënt die net terug is uit de gesloten zorg. De oude vrienden zijn doorgaans uit beeld – wat in sommige gevallen ook verstandig is – en wat doe je dan? Als expex kun je bijvoorbeeld mee naar de bioscoop of samen een jongerencentrum binnenstappen. Dat is toch gemakkelijker met zijn tweeën – én gezelliger, natuurlijk.’

‘ExpExs brengen nieuwe perspectieven met zich mee. Wij hebben ook andere doelen dan hulpverleners. Dat betekent dat we in sommige gevallen kunnen bemiddelen tussen hulpverleners en cliënten. Wij staan immers dichter bij de leefwereld van jongeren. Met name met betrekking tot bejegening, privacy en zelfstandigheid begrijpen wij vaak beter wat jongeren willen. Omdat wij een neutrale positie tussen cliënt en hulpverlener innemen, is het voor ons ook gemakkelijker dan voor de jongeren zelf om dat aan hulpverleners duidelijk te maken.’

‘Ook zijn we nu bezig met het opstellen van een 18+-boekje dat ingaat op vragen als “Waar moet ik aan denken?” “Wat moet ik allemaal regelen?” Achttien is steeds meer een harde grens in de hulpverlening. Omdat ze zelf die stap al hebben moeten zetten, kunnen ExpExs helpen om de toch wel plotselinge overgang naar zelfstandigheid gemakkelijker te maken.’

‘Bij TriviumLindenhof is er nu één groep van acht ExpExs actief. We hebben met zijn allen een intensieve training van drie maanden gevolgd. Tijdens de training leer je veel over ervaringsdeskundigheid. Daarnaast doe je opdrachten om jezelf te leren kennen en oefen je door met je medecursisten in gesprek te gaan.’

‘Het is als ervaringsdeskundige belangrijk dat je weet wat je grenzen zijn, wanneer het te onveilig voor je wordt. Daarnaast moet je goed beseffen dat je er als maatje niet bent om vrienden te worden met cliënten. Je hebt een functionele rol. Die moet je niet uit het oog verliezen.’

‘Als ervaringsdeskundige heb je in sommige gevallen ook een meldplicht. Je ondertekent bovendien de gedragscode jeugdzorg en je hebt een VOG nodig. Het is dus niet iets om zomaar even te gaan doen. De ExpExs bij TriviumLindenhof hebben ook een eigen coach die bijvoorbeeld in de gaten houdt of de belasting niet te zwaar wordt.’

‘Hoewel de rol van ervaringsdeskundige soms best wel wat van je vergt, zou ik het andere jongeren absoluut aanraden. Mij heeft het erg geholpen mijn verleden te verwerken. Daarnaast krijg je een hechte band met de andere ExpExs. De grootste beloning is echter het werk zelf. Je kunt echt iets voor anderen betekenen: je ziet dat jongeren dingen van jou graag aannemen.’