Ervaringsdeskundigheid en LHBT: Méér dan het inbrengen van je eigen ervaringen
Ervaringsdeskundigheid krijgt steeds meer erkenning bij professionals in de zorg en welzijn. Maar wat is ervaringsdeskundigheid eigenlijk? Wat is de meerwaarde van ervaringsdeskundigheid voor LHBT’s en wat betekent dan ervaringsdeskundig zijn? We vragen het Mannus Boote, één van de sprekers bij de masterclass. Hij zet zich op het gebied van ervaringsdeskundigheid in op de jeugdhulp en geeft vanuit ExpEx trainingen.
Wat is eigenlijk ervaringsdeskundigheid? Wat maakt dat iemand ervaringsdeskundige is?
Mannus Boote: ‘Iedereen heeft ervaringen, maar pas als je die ‘praktische kennis’ op een goede manier weet in te zetten ten behoeve van de ander ben je ervaringsdeskundig. Er is daarbij wel een verschil tussen het inzetten van je eigen ervaring, ervaringskennis op basis van een gedeeld verhaal en ervaringsdeskundigheid. Ik gebruik vaak het beeld van een rugzak. Ik heb mijn eigen rugzak, waar al mijn ervaringen in zitten. Die bagage neem ik mee en vul ik aan door de ervaringen van anderen in de zijvakjes erbij te stoppen. Ik voeg dus ervaringskennis van anderen toe aan mijn rugzak. Als ervaringsdeskundige leer je om al die verhalen uit je rugzak ook op een gerichte manier in te zetten: bijvoorbeeld niet je hele rugzak leek kieperen in een gesprek, maar goed weten wanneer je welke rits of welk vakje van die rugzak open maakt omdat dit meerwaarde heeft voor het gesprek. Ervaringsdeskundigheid gaat dus om meer dan het inbrengen van je eigen ervaringen. Het is echt een proces om die vaardigheden te ontwikkelen, bijvoorbeeld met een training’.
Hoe zet jij je eigen LHBT-ervaringsdeskundigheid in?
‘Ik vertel meestal in algemene zin over wat ik heb meegemaakt als enige homo-jongen in een klein dorp, vóór en na mijn coming out. Ik ga niet uitgebreid in op de details van mijn eigen ervaringen. Maar ik deel wel bewust het gevoel, de herkenning van het gevoel ‘anders’ te zijn. Dat zijn algemene thema’s waarmee iedereen te maken heeft, vooral wanneer je behoort tot een minderheidsgroep als de LHBT’s. Vanuit dat gevoel benader ik de ander. Ik sluit aan bij het gemeenschappelijke element in het verhaal van de ander en zet daar soms mijn eigen ervaring naast, om bewustwording te creëren. Zoals in gesprekken met ouders van een homoseksuele jongen, die ik begeleid. Hij had gezegd dat hij geen roze shirt naar school aan wilde doen en zijn ouders begrepen dat niet. Ik kan vanuit mijn eigen ervaring inbrengen dat ik als homoseksuele jongen ook écht geen roze aan durfde te doen. Dan zet ik dus mijn eigen ervaringen bewust in om een ander perspectief te schetsen en de situatie dichterbij de ander te brengen’.
‘Persoonlijk vind ik het heel mooi dat ik als ervaringsdeskundige ook connectie kan maken met een LHBT-jongere die van mij verschilt in levensovertuiging of achtergrond, doordat ik de gemene deler weet te vinden om bij de ander aan te sluiten. Zo begeleid ik nu een transjongen, die ook te maken heeft met bijvoorbeeld een coming out, gepest worden op school, enz. Maar op wie je valt is echt iets anders dan wie je bent en het lichamelijke stuk waar hij mee te maken heeft zit niet in het vakje van mijn rugzak met eigen ervaringen. Doordat ik ervaringen heb uitgewisseld met verschillende mensen uit de LHBT-groep, kan ik nu handelen niet alleen vanuit mijn eigen homohokje maar vanuit alle letters die de afkorting LHBT+ rijk is. Zoals één van de ExpEx jongeren ooit zei: ’alleen kom je er wel, samen komen we verder!’
Alleen kom je er wel, samen komen we verder!
Hoe maak je de afweging of je je ervaringskennis inzet?
‘Soms is het wel lastig om te bedenken wanneer de inzet van je ervaringskennis echt functioneel is. Dat gaat niet vanzelf, ik ben ook best een aantal keer op mijn bek gegaan. Dat ik achteraf besefte dat ik misschien meer had verteld dan ik had gewild of dat ik niet alles kon bijdragen voor de ander. Maar je leert veel door steeds terug te kijken op gesprekken en te reflecteren met de vraag: had het inbrengen van eigen of gedeelde ervaringen ook meerwaarde voor de ander? Wat kan ik de volgende keer anders doen? Dit doe ik vooral ook in gesprek met anderen. Daardoor ontwikkel je steeds meer vaardigheden om echt als ‘ervaringsdeskundige’ te handelen. Het is eigenlijk een combinatie van kennis, vaardigheden en bewust inzetten van je eigen ervaringen en die van anderen. Ik heb zelf veel gehad aan het volgende model’.
Wat is volgens jou de echte meerwaarde van ervaringsdeskundigheid voor de LHBT-doelgroep?
‘Als uitvoerder van een LHBT-activiteit kun je veel beter de belangen van de hele groep vertegenwoordigen en je gemeenschappelijke boodschap krachtiger overbrengen. Je hebt een toegevoegde waarde voor hoe het gesprek verloopt. Daarbij kun je aantonen dat je namens een hele groep praat. Gemeenten pakken dit, denk ik, sneller op dan de tips die ze nu nog vaak ophalen in gesprekken met allerlei individuen. Het zou goed zijn om als uitvoerder van LHBT-beleid die taak wat meer op te pakken en dat uit handen van de gemeenten te nemen. Door op die manier de gedeelde ervaringen te laten zien en helder de belangen te presenteren sta je als uitvoerder volgens mij sterker’.